جوان آنلاین: مرکز ملی فضای مجازی به تازگی اعلام کرد شورای عالی فضای مجازی تنظیم‌گران بخشی را موظف کرده است برای ایجاد تنوع در سبد مصرف کاربران با سازوکار‌های حکمرانی‌پذیر و با هدف رفع نیاز مردم، سکو‌ها و خدمات پرکاربرد خارجی را که امکان ارائه خدمات در قالب پوسته برای آن‌ها وجود دارد، شناسایی و شرایط فعالیت‌شان را در کشور فراهم کنند. بخش خصوصی می‌تواند در این زمینه فعالیت داشته باشد و با نمایندگی‌های سکو‌های خارجی، در خارج از کشور به عنوان واسطه مذاکره کند. این سکو‌ها فقط پیام‌رسان نیستند و همه سکو‌های خدماتی مثل سایر کشور‌ها ملزم به رعایت قواعد سرزمینی ما هستند که اگر این موضوع ممکن شد، می‌توانند به عنوان نماینده از داخل مجوز بگیرند و دسترسی را در همین چارچوب فراهم کنند.
بر اساس این مصوبه تنظیم‌گران بخشی موظفند در حوزه تنظیم‌گری خود طی مدت یک ماه، خدمات و سکو‌های پرکاربرد خارجی را شناسایی و امکان فنی برای دسترسی کاربران به خدمات مفید خارجی را در قالب‌های حکمرانی‌پذیر مورد بررسی قرار دهند و ضوابط ارائه خدمات یاد‌شده را به مرکز ملی فضای مجازی ارائه کنند. مطابق این مصوبه، مرکز ملی فضای مجازی موظف است پس از بررسی، مجوز لازم برای فعالیت بخش خصوصی را به تنظیم‌گران بخشی صادر کند. در بخش دیگری از این ابلاغیه مقرر شده است سیاست‌ها و اقدامات ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی در خصوص مرجع صدور مجوز شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها برای تصویب در شورای معین شورای عالی فضای مجازی مطرح شود. محمدامین آقامیری، رئیس مرکز ملی فضای مجازی بعد از انتشار این خبر توضیحاتی ارائه داده و گفته که این مصوبه با دو هدف طراحی شده است. موضوع اول مزیت‌بخشی طراحی درست زیست‌بوم سکو‌های کشور است. سکو‌ها بخشی از زیست‌بوم اقتصاد دیجیتال هستند که اگر در شرایط و چارچوب مناسب فعالیت کنند، شاهد توسعه و رشد آن‌ها خواهیم بودیم. بحث دوم خدماتی است که کاربران ایرانی بار‌ها خواستار ارتقا در سکو‌ها بوده‌اند.
وی با بیان اینکه سکو‌های خارجی سه قسمت هستند، گفته است: یک قسمت قوانین کشور را رعایت می‌کنند و ما درباره آن چارچوب داریم که مراعات می‌شود و در دسترس مردم قرار دارند. بحث دیگر سکو‌هایی هستند که رعایت نمی‌کنند، بنابراین سازوکاری اعلام شد که آن‌ها نمایندگی در داخل کشور داشته باشند و مذاکره کنند که مالک آن‌ها در داخل کشور نمایندگی ایجاد و چارچوب داخل کشور را رعایت کنند. مسیر سوم هم مربوط به خدماتی است که مردم به آن احتیاج دارند و باید در اختیار آن‌ها قرار گیرد، برای آن زمانی که روش اول و دوم اتفاق نیفتد، باید حالت سوم در نظر گرفته شود و با ابزار‌های فنی قابلیت پیاده‌سازی قوانین امکانپذیر باشد. به عبارتی این سرویس‌ها هم در دسترس مردم است و هم قوانین کشور در آن پیاده‌سازی می‌شود.
به گفته وی، در مصوبه اخیر بخش خصوصی می‌تواند فعالیت داشته باشد و با نمایندگی‌های سکو‌های خارجی در خارج از کشور به عنوان واسطه مذاکره کند. این سکو‌ها فقط پیام‌رسان نیستند و همه سکو‌های خدماتی مثل همه کشور‌ها در اروپا، هند، چین و حتی امریکا ملزم به رعایت قواعد سرزمینی ما هستند که اگر این موضوع ممکن شود، می‌توانند به عنوان نماینده از داخل مجوز بگیرند و دسترسی را در همین چارچوب فراهم کنند. طبق گفته آقامیری، تحریم ظالمانه علیه کشور دسترسی مردم به بخشی از خدمات را دچار چالش و وزارت ارتباطات سازوکاری معرفی کرده است تا شرایط برای همه مردم فراهم شود. بخش خصوصی هم اگر بخواهد ابزار‌ها را توسعه دهد، می‌تواند با رعایت موارد نسبت به این کار اقدام کند. این مصوبه مستقل از هر سکو است و همه می‌توانند از آن استفاده کنند. هر سکویی که چارچوب قوانین و مقررات ما را رعایت کند، از طریق سه راهکار نمایندگی خودمالک و واسطه بین مالک و نمایندگی ابزار فنی، قابلیت پیاده‌سازی قوانین کشور را داشته باشد، در دسترس مردم قرار می‌گیرد.
بی‌خطربودن پوسته‌های جدید
وقتی نام پوسته از شبکه‌های اجتماعی می‌آید همه احساس خطر می‌کنند چراکه پیش از این تجربه تلخی برای کاربران رقم خورد و آن هم لورفتن اطلاعات ۴۰ میلیون کاربر ایرانی در پوسته تلگرام به نام هاتگرام و تلگرام طلایی بود. این دو پوسته با اجازه تلگرام در حال فعالیت بودند، به عبارتی تلگرام از ابتدا این اجازه را به آن‌ها داده بود از خدمات سرور اصلی تلگرام استفاده کنند. به عبارتی پلتفرم تلگرام کلاینت‌هایی را طراحی کرده است که برنامه‌نویسان می‌توانند این کلاینت‌ها را دانلود کنند و از طریق APIها (Application Programming Interface) به سرور اصلی متصل شوند و از خدمات آن استفاده کنند. پوسته‌هایی مانند هاتگرام و طلاگرام نیز به همین روش به سرور تلگرام متصل شده و در حال دریافت خدمات بودند، به عبارتی برخی سکو‌ها مانند تلگرام به گونه‌ای طراحی شده‌اند که «اوپن سورس» هستند، بنابراین می‌توانند زیرساخت‌های خود را در اختیار دیگران قرار دهند، البته باید پوسته‌ها برای استفاده از دیتا‌های سروری مانند تلگرام و دریافت خدمات، مجوز‌های لازم را دریافت و قوانین آن شبکه اجتماعی و حریم خصوصی افراد را رعایت کنند، به عبارتی باید صاحب پوسته و کلاینت در قبال استفاده از دیتا‌های کاربران تعهد بدهد، بنابراین هاتگرام و طلاگرام با مجوزی که از این شبکه اجتماعی دریافت کرده بودند، در حال فعالیت بودند، از این رو کاملاً مشخص بود که سکوی تلگرام هر زمان بخواهد، می‌تواند ارتباط این دو پوسته را با سرور اصلی خود قطع کند و در این راستا وقتی موبوگرام حالت «روح» (حالت روح در نرم‌افزار‌های غیررسمی تلگرام این قابلیت را به کاربر می‌دهد تا ضمن خواندن پیام، مخاطب پیام شما متوجه خواندن پیام از طرف شما نشود) را در پوسته خود قرار داد، این پوسته را به بستن و قطع ارتباط با سرور تلگرام تهدید و آن را نقض حریم خصوصی کاربر اعلام کرد.
همانطور که پیش‌تر گفته شد اطلاعات کاربران در پوسته هم لو رفت، چون به درستی در سامانه‌ها نگهداری نمی‌شد، از این رو همان موقع کارشناسان امنیت اطلاعات، نسبت به آسیب‌های استفاده از فیلترشکن‌ها و پوسته‌های غیررسمی هشدار دادند. ولی به گفته کارشناسان، این بار قضیه فرق کرده و قرار است اگر پوسته‌ای در شبکه اجتماعی ایجاد شد، شاهد این خطرات نباشیم. به گفته کارشناسان فناوری اطلاعات، مصوبه شورای عالی تنها این بند نیست، یک بسته چند‌بندی است که یکی از موارد ارائه خدمات و سرویس‌های خارجی در قالب درگاه‌های حکمرانی‌پذیر است. اگر بخواهیم ایجاد پوسته در همه درگاه‌ها ممکن شود، به گفته کارشناسان چند شرط دارد؛ اول اینکه مشابه داخلی نداشته باشد یا خدماتی ارائه کند که در داخلی‌ها نباشد (پس واتس‌آپ را هم شامل نمی‌شود). باید حکمرانی‌پذیر باشد، یعنی خود سرویس امکان ارائه API داشته باشد نه مثل اینستاگرام. باید پرکاربرد باشد یعنی جزو سرویس‌هایی باشد که برای کاربران ایرانی قابل توجه باشد. به سکو‌های داخلی ضربه نزند یا سکوی داخلی درگاهی برای ارائه باشد، مثل ارائه محتوا‌های سالم سرویس‌های خارجی از طریق پیام‌رسان، یعنی به ساخت تلگرام طلایی و هاتگرام منجر نخواهد شد.
اما اولویت ارائه این خدمت با کیست؟ اول خود پیام‌رسان یا سکوی داخلی، یعنی خود سکوی داخلی آن خدمت ویژه را به کاربر ارائه می‌دهد و این کار در راستای تقویت سکوی داخلی انجام می‌شود. سرویس پرمخاطب و کاربرد را چه کسی تعیین می‌کند؟ تنظیم‌گر بخشی. مثلاً یوتیوب را تنظیم‌گر بخشی حوزه vod (ساترا) معرفی می‌کند یا بخش پیام‌رسان را وزارت ارتباطات پیشنهاد می‌دهد و طرح می‌آورد.
